2. FARZ SAHİPLERİ VE HALLERİ

İÇİNDEKİLER

FARZ SAHİPLERİ VE HALLERİ
1.BABA (EB)
2. KOCA (ZEVC)
3. KARI (ZEVCE)
4. ANNE  (ÜM)
5. SAHİH DEDE (2 CEDD-İ SAHİH / BABANIN BABASI)
6. KIZ (BİNT/SULBİYYE: ÖZ KIZ)
7. OĞLUN KIZI (BİNTU'L-İBN/İBNİYYE)
8. ANNE-BABA BİR KIZKARDEŞ UHT EHUMA/ŞEKİKA - Lİ-EBEVEYN) 9.  BABA BİR KIZ KARDEŞ  (UHT Lİ-EB)
10. ANNE BİR KARDEŞLER  (UHT Lİ-ÜM)
11. SAHİH NENE (Cedde-i Sahiha: Ananın anası, babanın anası)
NİNELER MİRASÇI OLURSA 1/6 ALIR
FERAİZ İLMİNDE HESAPLAR
A. Aslı (2)’den kurulan mesele
B. Aslı (3)’den kurulan mesele
C. Aslı (4)’ten kurulan mesele
D. Aslı (6)’dan kurulan mesele
E. Aslı (8)’den kurulan mesele
G. Aslı (24)’ten kurulan mesele

II.
Fûkaha, Ashâb-ı Ferâiz’in durumlarını ayrı ele alarak, kırk hal  espit etmiştir.

FARZ SAHİPLERİ VE HALLERİ

FARZ SAHİPLERİ	HAL
1. Baba	3
2. Koca	2
3. Karı (Zevce)	2
4. Anne	3
5. Dede (C. Sahiha)	4
6. Kız çocuğu	3
7. Oğlun kızı	6
8. Ana baba bir kız kardeşler	5
9. Baba bir kız kardeş	7
10. Anne bir kardeşler	3
11. Sahih Nene	2
TOPLAM	40

1.BABA (EB)  

A.Farz-ı Mutlak

Kur'ân-ı Kerîm'de: Ölenin çocuğu varsa anne ve babadan her birine terikenin altıda biri (1/6) verilir, buyrulmuştur.

Eğer baba; oğul veya oğlun oğlu... ile berâber vârisse, oğul birinci sınıf asabe olarak kalanı alır. Baba, ayette sabit olan hissesini alır. Resûl-i Ekrem (sav): "Hisseleri ehillerine verin. Kalan mala en lâyık olan erkektir" buyurmuştur. Oğul mûrise (ölen kimseye) babadan daha yakındır.

B. Farz-I Maa't-Tâsib

Baba, mûrisin (ölen kimsenin) kızı veya ilâ nihâye (sonuna kadar) oğlunun kızı ile birlikte bulunursa; hem farz olan hisselerini, hem de artanı alır. Baba burada hem ashab-ı ferâiz, hem asabe durumundadır.

C.Ta'sib-i Mahz

Kur'ân-ı Kerîm'de: “Ölenin çocuğu olmayıp da, ona anne ve babası mirasçı olursa, üçte biri (1/3) annesinindir. (Geriye kalan babasının olur)" buyrulmuştur. Buna:  Ta'sib-i Mahz denilir.

AÇIKLAMA I.

1- Baba, ölenin oğlu veya oğlunun erkek fürûu (çocuklar ve torunlar.)ile birlikte bulunduğunda altıda bir (1/6) alır.

2- Ölenin kızı veya oğlunun kızı yahut oğlunun... oğlunun kızı ile birlikte bulunduğunda altıda bir (1/6) ve ilâve olarak asabe sıfatıyla ashabü'l-ferâizden artanı alır.

3- Bu iki grup mirasçı bulunmadığından asabe olur. Başka mirasçı yoksa terikenin tamamını, varsa bunlardan artanı alır.

AÇIKLAMA II.

A — Ölenin oğul veya kızının oğlu veya oğlu oğlunun oğlu ilh.. ile içtima ederse, terekenin altıda birini (1/6) alır.

B — Ölenin kız çocuğu veya erkek oğul veya torunlarının kızı ile birlikte bulunursa, terekenin altıda biri (1/6) ile bakiyi alır.

C — Yukarıdaki sair mirasçılardan hiç biri bulunmadığı taktirde, baba asabe olur ve terekenin dörtte birine (1/4) sahip olur.

Misaller bu esaslara göre verilir. Hiç mirasçı bulunmadığı takdirde terekenin tamamına sahiptir.

Babanın babası yani, baba cihetinden dede de aynen yukarıdaki üç esas dairesinde baba gibi mirasçıdır.

2. KOCA (ZEVC)

Kur'ân-ı Kerîm'de:

a. Karılarınızın çocuğu yoksa, terikenin ½,

b. Eğer onların çocuğu varsa size terekeden düşecek hisse, ¼ olur, buyrulmuştur.

•      Koca, ölenin (karının) çocukları veya oğlunun... oğlu veya kızı ile birlikte mirasçı olduğunda, terekenin dörtte birini (1/4) alır. Ölenin kızından fürûu burada dikkate alınmaz.

AÇIKLAMA

Murisin oğlu veya kızı veya oğul tarafından erkek torun (bu kız veya erkek olabilir) birlikte mirasçı olan koca, terekenin dörtte birine (1/4) sahiptir.

Misaller de bu esasa göre verilir. Ancak sair mirasçılarda olmayan bir

istisna kaydedilmelidir: Bir kadın ölüp yalnız kocası kalsa, başka hiç bir mirasçı olmasa, koca, terekinin tamamını alamayıp, müstakil kaldığı haldeki hissesini alır. Kalanı; Hazineye, yani Devlete intikal eder. Şu hale göre, terekenin yarısını (1/2) ile yetinir, eder, diğer yarısı Devlete âit olur.

Bir kaç misalle kocanın mirasçılığını açıklayalım:

• Bir kadın ölüp, kocası ve oğlunu ve bin lira tereke bırakmış olsa, bunun dörtte biri (1/4) olan 250 lira kocaya, 750 lirası da murisin oğluna âit olur.

• Bir kadın ölüp, kocası ve erkek torunu ve bin lira tereke kalsa, taksim aynıdır.

• Bir kadın, kocası ve babasını mirasçı bıraksa, tereke 1000 liradan ibaret bulunsa, koca terekenin yarısını (1/2), baba da diğer yarısını (1/2) alır.

• Bir kadın ölüp, kocası ve kızının kızı mirasçı olarak kalsa tereke 1000 lira olsa, taksim aynıdır.

• Bir kadın ölüp, mirasçı olarak yalınız kocasını bıraksa, tereke bir milyon lira olsa, 500 bin lira kocaya, 500 bin lira da Devlete intikal eder.

Verilen misallerin hepsinde terekenin safi tereke, yani murisinin borçları ve vasiyeti infaz edildikten sonra kalan tereke olduğu bilinmelidir.

3. KARI (ZEVCE)

Kur'ân-ı Kerîm'de:

a. Eğer çocuğunuz yoksa bıraktığınızdan dörtte biri karılarınızındır, (1/4)

Buyrulmaktadır. Ayetteki çocuk kapsamına; oğul, oğlun oğlu... kız veya oğlun kızı da dâhildir.

b. Şayet çocuğunuz varsa terekenizden sekizde biri (1/8) yine onlarındır, hükmü beyan edilmiştir.

• Karı, ölen kocasının çocukları veya oğlunun... oğlu veya kızı ile birlikte bulunduğunda sekizde bir (1/8) alır.

• Eş (zevce) birden fazla ise her iki durumda belirlenen payı aralarında eşit olarak paylaşırlar.

AÇIKLAMA

Hayatta kalan eş, murisin karısı ise;

Kadın murisin oğlu ile kızı veya erkek ya da kız torunu ile birlikte ise, hissesi sekizde birdir (1/8). Hayatta kalan karı, bu mirasçılarla içtima etmiyorsa hissesi terekenin dörtte biridir (1/4).

·        Bu hal, beşerî kanunlarda yoktur.

Karı koca arasında en yakın akrabalık vardır. Kan, sıhrî, izafî, civar hısımlığı gibi hısımlık mevcut olmadığından, hısımların mirasçılığında kabul edilmeyen bu hal, koca ve karının mirasçılığında kabul edilmiştir. Burada hısım tabirinin akraba yerine kullanılmasının hukuken doğru olamayacağını da bilvesile belirtmek isteriz. Her hısım akrabadır, fakat her akraba hısım olmayabilir. Meselâ yenge, enişte, bacanak ilh.. hısım olmadıkları halde, akrabadır.

• Kadın ve bir oğul bırakarak vefat eden murisin 8000 lira terekesi olsa, 1000 lira karıya, 7000 lira oğla düşer.

• Eş ve bir kız ile bir erkek kardeş bırakan murisin terekesi keza 8000 lira olsa; kadına 1000, kıza 4000,  ve erkek kardeş 3000 lira düşer.

• Eş murisin torunu ile içtima etse, terekenin sekizde birini ve torun kalanını yani tereke 8000 lira olsa, 7000 lirayı alır.

•  Kadın, murisin babası ile birlikte mirasçı olsa, tereke 8000 liradan ibaret bulunsa, karı 2000, murisin babası 6000 lira alır.

•  İki eşten başka mirasçı olmasa, kadınlar terekenin yarısını aralarında eşit olarak paylaşırlar.

•  Hayatta kalan eş, bir kadından ibaret ise, terekenin dörtte biri (1/4) buna verilir, dörtte üçü (3/4) Devlete intikal eder.

Gerek kocanın, gerek kadının mirasta müstakil kalması halinde terekenin bir kısmının bu suretle Devlete intikal edeceği kaidesi, içtihadîdir.

4. ANNE  (ÜM)

1. Ölenin çocuğu varsa; anne ve babadan her birine terekenin altıda biri (1/6) verilir.

Ölen kimsenin, iki erkek çocuğu ve bir kız çocuğu olduğunu farz edelim; bunlarla birlikte annesinin mirastaki durumu: Anne, (1/6), kalanı (murisin) iki oğlu ile bir kızı (ikili-birli) paylaşırlar

2. Anne; murisin (ölen kimsenin) kocası ve babasıyla birlikte vâris olursa, mûrisin kocası hisseni aldıktan sonra kalanının (1/3) üçte birini alır.

Kur'ân-ı Kerîm'de: Ölenin) çocuğu olmayıp da, ona (ölene) anne ve babası mirasçı olduysa, üçte biri annesinindir, hükmü beyan buyrulmuştur. Ayetin zahirinde;

Anneye terekenin tamamının üçte birinin verilmesidir. Bu durumda anne; babadan daha çok mirâs alır. İbn-i Abbas (ra)'dan gelen rivâyet budur. Zira anne, ashab-ı ferâizden olup, hissesi üçte birdir. Baba asabeden olup, kalanı alır. Ancak bu Ferâiz kuralı açısından bazı mahzurları beraberinde getirmektedir. Hz. Zeyd b. Sabit ve Hz. Ali (ra)'den gelen rivayete göre; burada mûrisin (ölen kimsenin) kocası hissesini aldıktan sonra, anneye kalanın üçte biri verileceğidir. Cumhurun görüşü de budur. Buna: "Sülûsü'l Bakiye" denilmiştir.

Burada annenin hissesini bulmak için; ön bir hesaba ihtiyaç vardır. Şöyle ki kocaya göre; mirâsın tamamı 2/2 olup, yarısı (1/2) kendisine aittir. Anne; (mûrisin) kocasından kalan hissenin üçte birini alacaktır. Bu sebeple 1/3 ile çarpılarak hissesi tayin olunabilir.

3. Anne; mûrisin (ölen kimsenin) oğlu veya daha fazla kardeşiyle bulunmadığı, eşi ve babasıyla da birlikte olmadığı zaman bütün mirâsın üçte birini alır. Daha açık bir ifâde ile; birinci ve ikinci halde bulunmadığı zaman üçte birini (1/3) alır.

Burada baba; asabe olarak mûrisin (ölen kimsenin) kalan malını almıştır. Ashâb-ı Ferâiz durumunda olan annedir.

ÖZET

1- Ölenin çocukları veya oğlunun... oğlu veya kızı, yahut ölenin birden fazla erkek veya kız kardeşiyle birlikte bulunduğunda altıda bir (1/6) alır.

2- Ölenin babası ve eşi ile birlikte bulunduğunda eşten artanın üçte birini (1/3) alır. Bu durumda baba asabe olarak geriye kalanı alır.

3- Bu iki grup mirasçı bulunmadığında bütün terekenin üçte birini (1/3) alır.

ANA İLE FÜRUUN BİRLİKTE MİRASÇILIĞI

I — Ana İle Füruun İçtimai (Birlikte Mirasçılığı)

Bir kimse vefat edip anasını ve iki oğlunu ve 1200 liralık tereke bıraksa, ana terekenin 1/6 olan 200 liraya, iki oğul da bakiyeye (geri kalan tereke kısmını) eşit bir şekilde alırlar. Bunlardan biri kız çocuğu olsa idi aralarında ikili birli taksim esası uygulanır idi. Sütanne ve üvey anne mirasçı olmaz. Lâkin bunlara tasarruf nisabında tamamen veya kısmen vasiyette bulunmak uygun olur. Mamafih, bir zorlama yoktur, murisin arzusuna terk edilmiştir. Ana, mirasta müstakil ise terekenin üçte birini alır, hiçbir mirasçı yoksa bütün terekeye varis olur. Yani 1200 lira ona ait olur.

II — Ana İle Murisin Kardeşlerinin Birlikte Mirasçılığı

Müteveffanın ana babası bir, yahut ana veya baba bir kardeşleriyle bulunan ana, terekeden altıda bir alır.

Bir kimse ölüp, anasını, ana - baba bir kardeşini ve ana bir kardeşini bıraksa, tereke, 1200 lira olsa, anaya bunun altıda biri olan 200 lira verilir. Baki, başka

Mirasçı yoksa sözü edilen kardeşler arasında müsavat üzere taksim edilir; yani ana baba bir kardeş hisseleri ile baba veya ana bir kardeş hisseleri arasında fark olmaz.

Ana mirasta yalınız ise, yani ondan başka mirasçı yoksa, terekenin tamamına sahip olur.

Ölenin anası hayatta iken nineler veya babası hayatta iken baba tarafından ninelerde vâris olmazlar.

5. SAHİH DEDE

(2 CEDD-İ SAHİH / BABANIN BABASI)

Mûrisle (ölen kimseyle) arasında kadın bulunmayan dedeye "Sahih Dede" adı verilmiştir. Babanın babası, babanın babasının babası .. Araya kadın girerse "Fâsid Dede" denir ki; bu "Zevi'l-erham" içerisinde mütâlaa edilebilir. Sahih dede; babanın olmadığı durumlarda, baba gibi mütalâa edilmiştir.  Baba vâris olunca, dede düşer. Bu hususta icma hasıl olmuştur. Resûl-i Ekrem (sav)'in; babanın olmadığı durumda, dedeye aynen onun gibi muâmele edilmesini tavsiye ettiği bilinmektedir. İki kız ile birlikte vâris olarak kalan dede Resûl-i Ekrem (sav)'e hissesinin olup-olmadığını sormuş, Resûlallah (sav): "-Sana altı da bir hisse var" cevabını vermiştir. Dede meselesini öğrendikten sonra giderken: "-Sana, bir altı da  bir (1/6) daha var" buyurmuştur. Bu dedenin önce; "Ashâb-ı Ferâiz" hissesi olarak altıda bir (1/6) pay alacağının, daha sonra (iki kızdan arta kalan hisseye) asabe olarak da vâris olacağının delilidir.

Sahih dede'nin dört hali vardır.

1. Mûrisin (ölen kimsenin) babası olmayıp da, onun oğlu veya oğlunun ilânihaye oğlu ile bulunursa altıda bir (1/6) hisse alır.

2. Dede; mûrisin kızı veya ilânihaye oğlunun kızıyla birlikte varis olursa altıda biri (1/6) ve asabe olarak kalanını alır.

Dikkat edilirse; dedeye, önce ashâb-ı ferâiz olarak bir hisse verilir. Kız, mûrisin (ölen kimsenin) malının yarısını alır, dolayısıyla bu üç hissedir. Geriye kalan iki hisse; asabe olarak dedeye verilir.

3. Dede yalnızca asabelik hissesi alır ve buna "Te'sib-i Mahz" denilir. Şöyle ki; Mûrisin (ölen kimsenin) sadece karısı varsa; dede de onunla birlikte vâris durumunda ise, asabe olarak hisse alır.

4. Mûrisin (ölen kimsenin) babası hayatta ise; dede vâris  (M) olmaktan düşer. Zira baba; hem muayyen hisseyi almada, hem de asabe hususunda dedeyi (Kuvve-i Karâbet noktasından) düşürür.

Murisin (ölen kimsenin) karısı; ashâb-ı ferâiz olarak terikelerin dörtte birini (1/4) alır. Terikenin kalanı; asabe olarak babaya verilir. Dede hayatta olduğu halde, babanın bulunması sebebiyle düşer.

ÖZET

Burada ashabü'l-ferâiz olarak pay sahibi olan dede, ölenin babasının babası veya onun babasıdır. Buna sahih dede (cedd-i sahih) denir. Annenin babası gibi ölen ile arasına kadın giren dedeye ise fasit dede denir ve miras hukuku bakımından zevi'l erhâm grubu içinde yer alır.

Baba sağ olmayınca dede onun yerine geçer. Buna göre dedenin dört hâli vardır. İlk üç hâli babanınki ile aynıdır. Dördüncü hâl, babanın sağ olması hâli olup, bu durumda dede mirasçı olamaz.

6. KIZ (BİNT/SULBİYYE: ÖZ KIZ)

1. Mûrisin (ölen kimsenin) oğlu olmayıp, diğer vârislerle birlikte yalnız bir kızı bulunursa terekenin yarısını (1/2) alır.

Kur'ân-ı Kerîm'de: "... kız bir tane ise, mirâsın yarısı onundur" hükmü beyan buyrulmuştur.

Mûrisin (ölen kimsenin) karısı, kızı ve anne-baba bir kardeşinin varlığını ele alalım. Bu durumda farz sahipleri, karısı ve kızıdır.

2. Mûrisin (ölen kimsenin) oğlu olmayıp, iki veya daha fazla kızı diğerleriyle birlikte vâris olurlarsa üçte ikisini (2/3) alırlar.

Kur'ân-ı Kerîm'de: "Kızlar ikiden fazla ise, mirâsın üçte ikisi onlarındır" buyrulmuştur.

Ayetin zahiri, iki ayrı görüşe meydan vermektedir. İbn-i Abbas (ra) iki kızı, bir kız hükmünde kabul etmiştir. Terikenin üçte ikisini almak için, en az üç kızın bulunması gerektiği görüşündedir.

İbn-i Mesûd (ra) ise; ayetin "İki ve ikiden fazla kız şeklinde anlaşılması" gerektiği görüşündedir.

Nitekim Enfâl Sûresinde: "Eğer) ölenin iki kız kardeşi varsa, bıraktığının üçte ikisi onlarındır" buyrulmuştur.

Ayrıca Resûl-i Ekrem (sav); Uhud savaşında şehid düşen Hz. Sa'ad İbn Rabi'nin iki kızına terikenin üçte ikisini (2/3) vermiştir. Ayet-i Kerimenin bu sırada indiği ve ilk mirâs taksiminin Resûlallah (sav) tarafından bu şekilde yapıldığı kayıtlıdır.

3. Ölen kimsenin oğlu ile birlikte kızı vâris olurlarsa, ikili-birli paylaşırlar.

Kur'ân-ı Kerîm'de: "Allah size (mirâs hükümlerini şöylece açıklar. Çocuklarınız hakkında erkeğin hissesi, iki kızın hissesi kadardır" hükmü açıklanmıştır.

ÖZET

1- Ölenin oğlu olmayıp da bir kızı varsa bıraktığı malın yarısını (1/2) alır.

2- Aynı durumda iki veya daha fazla kız varsa, (2/3) üçte ikiyi aralarında paylaşırlar.

3- Ölenin oğlu varsa asabe (bigayrihi asabe) olur. Ashabü'l-ferâiz'den artanı; oğul iki, kız bir hisse almak üzere paylaşırlar.

3. HAL’in Başka Açıklaması:  Murisin kızı (veya kızları) murisin oğlu (veya oğulları) ile birlikte bulunursa, artık belirli pay sahibi mirasçı olmaktan çıkarak asabe mirasçı haline gelir (birlikte asabelik). Bu durumda ashab’ül feraiz durumundaki mirasçılar, miras paylarını aldıktan sonra kalan terekeyi murisin kızı bir, oğlu iki hisse almak üzere ikili-birli paylaşırlar.

7. OĞLUN KIZI

(BİNTU'L-İBN/İBNİYYE)

Oğlun kızı veya oğlun... oğlunun kızı için vâris olmada altı hal söz konusudur. Ölen kimsenin oğlu veya kızı bulunmayıp (daha önce öldükleri için), oğlunun bir tane kızı varsa, terekenin yarısını (1/2) alır. Kız bulunmayınca, oğlun kızının onun yerine geçeceği sünnetle sabittir.

Resûl-i Ekrem (sav)'in: Oğulların çocuğu, insanın kendi çocuğu hükmündedir. Kendilerinin üstünde de bir oğul yoksa; bunların erkekleri, adamın kendi erkek çocukları gibi, kızları da kendi kız çocukları gibidir. Onlar gibi dedelerine vâris olurlar, onlar gibi mirastan mahrum olurlar. Oğlunun çocuğu, oğul ile birlikte vâris olamaz, buyurduğu bilinmektedir. Kız bulunmayınca; oğul kızının onun yerine geçeceği hususunda görüş birliği vardır. Çünkü nass'da geçen çocuk lafzı, oğul kızına da şâmildir.  Ancak mûrisin (ölen kimsenin) kızının çocukları; başka bir neslin (damad'ın) devamı sayılır. Bunlar fevkalâde durumlarda "Zevi'l-erham" olarak mirâsa girebilirler.

Oğul Kızının Altı Hali

1. Ölenin oğlu veya kızı bulunmaz da, oğlunun... bir tane kızı olursa terikenin (mirasın) yarısını alır. (1/2)

2. Mûrisin (ölen kimsenin) oğlu veya kızı bulunmayıp da, oğlunun iki veya daha fazla kızları olursa, terikenin (mirasın) üçte ikisini (2/3) alırlar.

3. Mûrisin (ölen kimsenin) oğlu bulunmayıp, oğlunun bir veya da daha fazla kızı, mûrisin yalnız kızıyla beraber vâris olurlarsa, terikenin (mirasın) altıda birini (1/6) alırlar. İbn-i Mesûd (ra)'dan rivayete göre Resûl-i Ekrem (sav); kıza terikenin (mirasın) yarısını, oğul kızına üçte ikiyi tamamlamak için altı da birini, geri kalanını da kız kardeşe vermişti.

4. Mûrisin oğlu olmayıp, oğlunun ilânihâye … oğlunun bir veya daha fazla oğlu ile kızı bulunduğu takdirde ikisi birlikte  asabe olarak (ikili -birli) mirası paylaşırlar. Resûl-i Ekrem (sav)'in: "Kızların hakkı, üçte ikiden fazla olamaz" buyurduğu bilinmektedir. Dolayısıyla aldıkları toplam hisse 2/3 geçemez.

5. Biraz önce de zikrettiğimiz gibi; kızların hakkı üçte ikiyi geçemez. Ölenin; iki veya daha fazla kızı bulununca, oğlun kızına hisse kalmaz. Buna:"Ademü'l-irs" (Mirâs Hissesinin yokluğu) denilmiştir.

6. Mûrisin (ölen kimsenin) oğlu veya oğlunun oğlu bulunduğu zaman, oğlun kızları mirâstan düşer. Zira Resûl-i Ekrem (sav) "Hisseleri ehillerine verin. Kalan mala en layık olan erkektir” buyurmuştur.

ÖZET

·        Ölenin kızı bulunmayınca oğlunun kızı onun yerine geçer.

1- Ölenin oğlu veya kızı bulunmaz da, oğlunun... bir tane kızı olursa terekenin (1/2)  yarısını alır.

2- Aynı durumdaki oğlun kızı birden fazla ise, üçte ikiyi (2/3) aralarında eşit olarak paylaşırlar.

3- Ölenin oğlu bulunmaz ve oğlunun kızı ölenin bir kızı ile birlikte bulunursa altıda bir (1/6) alır.

4- Aynı durumda; ölenin birden fazla kızı varsa oğlun kızı (S) mirasçı olamaz.

5- Ölenin oğlu olmayıp da, onun oğlu ve kızları beraber bulundukları takdirde, müşterek asabe olurlar ve ashabü'-ferâiz'den artanı ikili-birli paylaşırlar.

6- Oğlun kızları, oğul ile birleştiklerinde (S) mirasçı olamazlar. ( Oğlun kızı, miras bırakanın oğlu veya kendisinden daha üst derecede oğlun oğlu ile birlikte bulunursa mirastan mahrum olur).

·        Oğlun kızı- oğlun oğlu veya kendisinden daha aşağı derecede oğlun

oğlu (oğlun oğlunun oğlu gibi) ile birlikte bulunursa ashab’ül feraiz mirasçısı olmaktan çıkarak asabe mirasçı haline gelir ve belirli pay sahipleri haklarını aldıktan sonra kalan terekeyi oğlun oğlu ile birlikte ikili-birli bölüşür.

·        Murisin oğlu olmayıp sadece bir kızı varsa oğlun kızı ya da oğlun kızları

(oğlun oğlu ile birlikte 3. durumda olduğu gibi asabe olmazsa) terekenin

1/6’sını alır. Birden fazla oğlun kızı varsa 1/6’lık payı aralarında eşit olarak bölüşürler.

8. ANNE-BABA BİR KIZKARDEŞ 

(UHT LEHUMA/ŞEKİKA - Lİ-EBEVEYN)

Çizelgede belirttiğimiz gibi; Anne-baba bir kız kardeşin" (uht liebeveyn-uht lehûma) mirâsta beş hali vardır.

1. Mûrisin (ölen kimsenin) oğlu veya kızı, oğlunun ilânihaye oğlu veya kızı, yahut babası, yahut sahih dedesi bulunmayıp da, bir tek anne-baba bir kız kardeşi hayatta olursa terekenin yarısını (1/2) alır.

Kur'ân-ı Kerîm'de (En-Nisâ: 176): "Habibim senden fetvâ isterler. De ki; Allah, babası ve çocuğu olmayanın mirâsı hakkında hükmü (şöylece) açıklar: Eğer çocuğu (ve babası) olmayan bir erkek ölür, geride (Anne-baba bir) bir tek kız kardeşi kalırsa mirâsın yarısı onundur" hükmü beyan buyrulmuştur.

Ayetteki "uht" (Kız kardeş) kelimesi; anne-baba bir ve baba bir kız kardeşi ifade eder.

2. Murisin (ölen kimsenin) oğlu, kızı, oğlunun oğlu, oğlunun kızı, babası, dedesi olmayıp da, iki veya daha fazla anne-baba bir kız kardeşi bulunursa terekenin üçte ikisini (2/3) eşit olarak paylaşırlar.

Kur'ân-ı Kerîm'de: "Eğer (aynı şartlarda kalan) kız kardeş, iki (veya daha fazla) ise, erkek kardeşinin bıraktığının üçte ikisi onlarındır" (En Nisâ: 176) buyrulmuştur.

3. Murisin (ölen kimsenin) oğlu, ilânihaye oğlunun oğlu veya babası ya da dedesi olmayıp da; anne-baba bir erkek kardeşleri ile beraber kız kardeşleri bulunursa, müşterek asabe olurlar. Terekeyi aralarında ikili-birli bölüşürler.

Kur'ân-ı Kerîm'de (En Nisâ - 176): "Eğer (yine aynı şartlarda) erkek ve kız kardeşler ise; o zaman erkek kardeşin hissesi, iki kızın hissesi kadardır" buyrulmuştur.

Bu ayette; kız kardeşlerin hissesinin belirlenmesi, erkek kardeşle birlikte asabe olacağına delâlet eder.

4. Murisin (ölen kimsenin) anne-baba bir kız kardeşi; murisin kızı veya oğlunun kızı ile birlikte mirasçı olursa, sadece (A) asabe hissesini alır.

Zira Resûl-i Ekrem (sav):  "Kız kardeşleri, kızlarla birlikte olunca asabe yapınız” buyurmuştur.

İbn-i Mesûd (ra)'dan; Resûl-i Ekrem (sav)'in bu şekilde tatbikat yaptığı rivayet edilmiştir.

5. Murisin (ölen kimsenin) anne-baba bir kız kardeşleri, murisin oğlu, oğlunun oğlu, babası veya dedesi bulununca, terekeden hiçbir şey alamazlar. Sakıt olurlar. Kûr'an-ı Kerim'de (En Nisâ: 176): "Ölen kimsenin oğlu veya kızı bulunmaz da, bir tek (Anne-baba bir veya baba bir) kız kardeşi olursa, mirasın yarısı onundur" buyrulmuştur.

Ayette anne-baba bir kız kardeşin mirastan hisse alabilmesi; murisin (ölen kimsenin) oğlunun veya kızın bulunmamasına bağlanmıştır.

ÖZET

1- Bir tek anne-baba bir kız kardeşi hayatta olursa terekenin yarısını (1/2) alır.

2 - Ana-baba bir kız kardeşlerin sayısı birden fazla olursa terekenin 2/3’sini aralarında eşit olarak paylaşırlar.

3 - Ölenin ana-baba bir kız kardeşi; aynı durumdaki erkek kardeşiyle birlikte bulunurlarsa, müşterek asabe olurlar ve ashabü'l-ferâiz'den artanı ikili-birli (kızlar bir pay, erkekler iki) paylaşırlar.

4 - Ölenin kızı, oğlunun kızı ve oğlunun.... oğlunun kızı ile birlikte bulunurlarsa asabe (asabe ma gayrihi) olup kalanı alırlar.

5 - Ana-baba bir kız kardeşler; murisin oğlu, oğlun oğlu, oğlun... oğlu, baba, dede ile birlikte bulunurlarsa mirastan mahrum olurlar.

9.  BABA BİR KIZ KARDEŞ  (UHT Lİ-EB)

Anne - baba bir kız kardeş yoksa; baba bir kız kardeşin aynı şartlarda onun yerine kâim olacağı icmâ ile sâbittir. Çünkü Ayet-i Kerime'de geçen kız kardeş (uht) kelimesinin; baba bir kız kardeşi de kapsamına aldığı bilinmektedir. Anne bir erkek ve kız kardeş hakkında ise özel hüküm bulunmadığı için, onlar ayetin kapsamına giremez. Mûrise (ölen kimseye) karâbet noktasında yakınlık oldukça önemlidir.

Çizelgede belirtildiği gibi; baba bir kız kardeşin yedi hali vardır. Şimdi bunları gündeme getirelim:

1. Mûrisin (ölen kimsenin) oğlu, kızı, oğlunun ilânihâye oğlu veya kızı, babası, sahih dedesi ve anne-baba bir kardeşleri olmayıp ta; sadece bir tane, baba bir kız kardeşi olursa terekenin yarısı (1/2) onundur.

Çünkü Ayet-i Kerime'de: (En Nisâ: 176): "Eğer (erkek veya kız) çocuğu (ve babası) olmayan bir erkek ölür, onun bir tek kız kardeşi kalırsa, mirasın yarısı onundur" buyrulmuştur.

2. Mûrisin (ölen kimsenin) oğlu, kızı, oğlunun ilânihaye oğlu veya kızı, babası, sahih dedesi ve anne-baba bir kardeşleri olmayıp ta; iki veya daha fazla baba bir kız kardeşleri bulunursa, terekenin üçte ikisini (2/3) aralarında eşit olarak paylaşırlar.

Kur'ân-ı Kerîm'de (En Nisâ: 176): "Eğer (aynı şartlarda kalan) kız kardeş; iki (veya daha fazla) ise, erkek kardeşinin bıraktığının üçte ikisi (2/3) onlarındır" buyrulmuştur.

3. Mûrisin (ölen kimsenin) oğlu, kızı, oğlunun ilânihâye oğlu, babası, sahih dedesi bulunmayıp da; yalnız anne-baba bir kız kardeşi ile baba bir kız kardeşleri vâris olurlarsa, terekenin altıda birini (1/6) alırlar.

4. Murisin (ölen kimsenin) oğlu, kızı, oğlunun ilânihaye oğlu, babası sahih dedesi bulunmayıp da; baba bir, kız ve erkek kardeşleri vâris olurlarsa, terekeyi aralarında ikili-birli paylaşırlar. Buna müşterek asabelik de denilir.

Kur'ân-ı Kerîm'de (En Nisâ: 176): "Eğer (yine aynı şartlarda misâçılar) erkek ve kız kardeşler ise; o zaman erkeğin hissesi, iki kızın hissesi kadardır" buyrulmuştur.

Bu ayet; anne-baba bir erkek ve kız kardeş bulunmadığı zaman; baba bir kız ve erkek kardeşlere de şamildir.

5. Mûrisin (ölen kimsenin) oğlu, kızı, babası ve sahih dedesi olmayıp da; anne-baba bir kız kardeşleri iki veya daha fazla olursa, baba bir kız kardeş mirâstan bir şey alamaz.

Buna "Ademü'l-İrs" denilir.

Kur'ân-ı Kerîm, (En Nisâ: 176): "Eğer (aynı şartlarda kalan) kız kardeş iki, (veya daha fazla) ise; erkek kardeşin bıraktığının üçte ikisi (2/3) onlarındır" buyrulmuştur.

Ayette belirlenen üçte iki (2/3) hisse; anne-baba bir kız kardeşlere verilince; baba bir kız kardeşe hisse kalmaz. Çünkü kızların toplam hissesinin üçte ikiyi aşabilme imkânı yoktur.

6. Mûrisin (ölen kimsenin) oğlu, kızı, oğlunun ilânihaye oğlu, babası, dedesi ve (anne-baba bir) erkek kardeşleri olmayıp da; kız veya oğlun ilânihaye kızı ile birlikte bulunursa asabe olur.

Resûl-i Ekrem (sav)'in: "Kız kardeşleri, kızlarla birlikte olunca asabe yapınız" buyurduğu bilinmektedir.

Hadiste zikredilen kız kardeş lâfzı; öz kız kardeş olmayınca, baba bir kız kardeşi de kapsamına alır.

7. Mûrisin (ölen kimsenin) baba bir kız kardeşi; onun (mûrisin) oğlu veya ilânihaye oğlunun oğlu, babası, sâhih dedesi, anne-baba bir kız kardeşi ile birlikte bulunursa sâkıt olur.

Zira Kur'ân-ı Kerîm de (En Nisâ: 176): "Eğer çocuğu (ve babası) olmayan bir erkek ölür, onun (anne-baba bir veya baba bir) kız kardeşi kalırsa mirâsın yarısı onundur" hükmü beyan buyrulmuştur.

Ayette oğul bulununca; baba bir kız kardeşin vâris olamayacağı sarih olarak beyan edilmiştir. Çünkü baba bir kız kardeşin mirâs alması; çocuğun ve babasının bulunmamasına bağlanmıştır.

ÖZET

Ana-baba bir kız kardeş bulunmazsa baba bir kız kardeş onun yerini alır.

1 - Kız kardeş bir tane ise, terekenin yarısını (1/2)  alır.

2 - Birden fazla iseler, üçte ikiyi (2/3) eşit olarak paylaşırlar.

3 – Babadan kız kardeş, ana-baba bir kız kardeşle birlikte bulunurlarsa altıda bir (1/6) alır.

4 - Baba bir kız kardeş, baba bir erkek kardeşle birlikte bulunursa, müşterek asabe (asabe bi gayrihi) olurlar, kalanı ikili-birli paylaşırlar.

5 - Ana-baba bir kız kardeş birden fazla ise; baba bir kız kardeş mirasçı olamaz.

6 - Ölenin kızı veya oğlunun kızı ile birlikte bulunursa asabe olur ve kalanı alır.

7 - Ölenin oğlu, oğlunun oğlu.. (sonuna kadar)., babası, dedesi, ana-baba bir erkek kardeşleri, asabe olan ana-baba bir kız kardeşleriyle beraber bulunurlarsa mirasçı olamazlar.

·        Miras bırakanın kızı, oğlun kızı veya oğlunun oğlunun kızı... (sonuna kadar ile birlikte olurlarsa asabe (asabe ma gayrihi) olup belirli pay sahiplerinden artanı alırlar.

·        Baba bir kız kardeş bir tane anne-baba bir kız kardeşle birlikte bulunursa terekenin 1/6’sını alır. Baba bir kız kardeşler birden fazla olursa 1/6 aralarında eşit olarak paylaşırlar.)

10. ANNE BİR KARDEŞLER  (UHT Lİ-ÜM)

Ana bir kız kardeş /Evlad-ı Ümun: Ana bir erkek ve kız kardeş)

Bunlara annenin çocukları (Evlâdü'l-üm) da denilir. Daha önce de belirttiğimiz gibi; mirâsta üç halde bulunurlar.

1. Kur'ân-ı Kerîm'de (En Nisâ: 12): "Eğer mirâsı aranan erkek veya kadın; çocuğu ve babası olmayan bir kimse olur ve onun (ana bir) erkek veya kız kardeşi bulunursa, bunlardan her birinin hissesi altıda birdir(1/6)," hükmü beyan buyrulmuştur. Ayetteki "kelâle" lafzı; çocuğu ve babası olmayan kimse manasına gelir. Çocuk kapsamına; oğlu, kızı, oğlunun ilânihâye (sonuna kadar) oğlu ve kızı girer. Ayetteki erkek ve kız kardeş terimleri; anne bir kardeşleri de içine almaktadır. Hz. Ebû Bekir (ra)'in Ayet-i Kerimeyi böyle tefsir ettiği bilinmektedir. Ayrıca Hz. Saad b. Vakkas (ra) dan ve bazı seleften "Velehû ehûn ve ûhtun min ümmin" (Ana bir erkek ve kız kardeşler) şeklinde kıraat rivayet edilmiştir.

2. Murisin (ölen kimsenin) oğlu, kızı, oğlunun ilânihâye (sonuna kadar) oğlu veya kız, babası ve sahih dedesi olmayıp da; iki veya daha fazla anne bir erkek veya kız kardeşi bulunursa terekenin üçte birini (1/3) alırlar. Zira Kur'ân-ı Kerîm'de: "Eğer, ana bir erkek veya kız kardeşlerin sayısı birden fazla ise, onlar üçte birde ortaktırlar" buyrulmuştur. Ayetteki (şürekât) lâfzı; kız-erkek ayrımı yapılmaksızın eşit taksim edileceğine delâlet etmektedir. Bunlar mûrise (ölen kimseye) bir erkek vâsıtasıyla bağlanmadıkları için, asabe olamazlar. Hisselerinin azamî üçte bir olması (1/3), anne makamına kaim olduklarını gösterir.

3. Murisin (ölen kimsenin) oğlu, kızı, oğlunun ilânihâye (sonuna kadar) oğlu veya kızı, babası veya sahih dedesi hayatta olduğu zaman; anne bir erkek ve kız kardeşler vâris olamaz, mirâstan düşerler. Çünkü Ayet-i Kerime'de; bunların vâris olması, diğerlerinin bulunmamasına bağlanmıştır.

ÖZET

Ana Bir Kardeşler (Erkek ve Kız Kardeşler)

Miras bırakanın ana bir erkek-kız kardeşleri cinsiyetlerine bakılmaksızın üç durumda bulunurlar:

1- Bir tane ise altıda bir (1/6’sını) alır.

2 - Birden fazla iseler, terekenin (bırakılanın, mirasın) üçte birini (1/3’ini)  erkek-kadın ayırımı yapmaksızın eşit olarak paylaşırlar.

3 - Ölenin oğlu, kızı, oğlunun oğlu… (sonuna kadar) veya kızı, babası, dedesi ile birlikte bulunurlarsa mirasçı olamazlar.

11. SAHİH NENE

(Cedde-i Sahiha: Ananın anası, babanın anası)

Bilindiği gibi nene; anne veya baba tarafından büyük anneye verilen isimdir. Cedde-i Sahiha da denilmiştir. Hz. Ebû Bekir (ra)'ın yanına mûrisin (ölen kimsenin) annesinin annesi (Cedde-i sahiha -nene) gelip, mirâsını talep etti. Bunun üzerine Hz. Ebû Bekir (ra): "Allahû Teâla (cc)'nın kitabında senin için bir-

şey bulamıyorum. Resûlallah (sav)'dan; bu hususta herhangi bir şey işitmedim.

Sen şimdi git. Meseleni sahabe ile görüşeyim yahut görüşümü (ictihadımı) tespit edeyim" buyurdu. Öğle namazından sonra; konuyu sahabeye açtı. Hz. Mugire b. Şûbe (ra) ayağa kalkarak: "Resûlallah (sav)'in neneye altı da bir hükmettiğini duydum" dedi. Bunun üzerine başka şâhidi olup-olmadığı soruldu. Muhammed b. Mesleme (ra)'de; aynı mahiyette bir haber işittiğini söyledi. Bunun üzerine neneye terekenin altı da biri (1/6) verildi.

Burde (ra)'den rivayet edildiğine göre; Resûlallah (sav) neneye; yanında anne olmadığı zaman altı da bir (1/6) vermiştir.

1. Nene, mirasa annelik hakkı sebebiyle dâhil olmuştur. İster anne tarafından olsun, ister baba tarafından olsun, mirastan düşürecek birisi olmadığı zaman terekenin altıda birini (1/6) alır.

Eğer hem; anneanne, hem babaanne hayatta ise; terekenin altıda birini (1/6) aralarında paylaşırlar.

2. Mûrisin (ölen kimsenin) annesi hayatta ise; gerek anne tarafından, gerek baba tarafından neneler sâkıt olur. Çünkü nene'ler mirası: Annelik hakkı olarak alırlar. Annenin bulunması onları düşürür.

ÖZET

Buradaki nineden maksat, araya fasit dede girmeyen, anne veya baba tarafından büyük annedir. Babanın annesi veya onun annesi, annenin annesi veya onun annesi gibi ki, bunlara sahih nine denir. Araya fasit dede girmesi hâlinde, ondan sonraki nineye fasit nine denir. Ölenin annesinin babasının annesi gibi. Bunlar miras hukuku bakımından zevi'l-erhâm içinde yer alırlar.

1- Sahih nineler mirasçı oldukları durumlarda altıda (1/6) bir alırlar. Nine birden fazla ise bunu eşit olarak paylaşırlar.

2 - Nine ana ile beraber bulunursa veya baba ve dededen nineler baba veya dede ile birlikte bulunurlarsa mirasçı olamazlar. Keza yakın derecedeki nine uzak olanı mirastan düşürür.

FERAİZ İLMİNDE HESAPLAR

       

·        Feraiz, mirasla ilgili konuları açıklayan ve hak sahibine düşen payı hesap yoluyla öğreten ilimdir.

Feraiz ilminde hesap sözüyle kastedilen miras meselelerin aslına göre tertibi, tashihi ve miras mallarının hak sahipleri arasında taksimini bilmek meselelerin asıllarını ve çözümünü bilmeye bağlıdır.

Meselelerin Asılları

Her meselenin aslı içinde bulunan farz sahiplerinin (eğer farz sahipleri olursa) en az hissesiyle olur.

Varislerin hepsi erkek ve asabe olursa (dört erkek kardeş gibi) miras malı aralarında eşit bir şekilde taksim edilir. Eğer bir kısmı erkek, bir kısmı da kadın olursa (iki erkek, iki kız kardeş gibi) o zaman her erkeğe iki kadının hissesi kadar vermek suretiyle mal taksim edilir. Bu durumda meselenin aslı sayılarının kadarıyla olacaktır.

Feraiz ilminde üzerinde görüş birliğiyle varılan meselelerin asılları yedidir. Bunlar: (2), (3), (4), (6), (8), (12) ve (24) tür. Feraiz bu meseleler üzerine kurulur.

Meselelerin Asıllarıyla İlgili Çözümler

Meselelerin kuruluşu ve kesirsiz olarak her varise düşen hisseyi çözümlerle gösterelim.

A.  Aslı (2)’Den Kurulan Mesele

MESELE     (2)
VARİS	PAYI (%)	ELE GEÇEN
Koca	1/2		1
Amca	A		1
AÇIKLAMA ·        MESELE: Kendisinde nısf (1/2) ve geriye kalan payların bulunduğu her miras 2 pay üzerinden taksim edilir. ·        Koca: Kuran’ı Kerimde; eğer onların çocuğu yoksa, size terekeden düşecek hisse, 1/2 olur, buyrulmuştur.   ·        ÖRNEĞİMİZDE, ölen kişi kadın (zevce) dir. Arkasında;  kocasını, amcasını bırakmıştır. Kocanın payı 1/2 dir ki bu mirasın yarısı eder. Diğer yarısını da A olması nedeniyle amca alır.

MESELE     (2)
VARİS	PAYI (%)	ELE GEÇEN
Koca	1/2		1
Ana-baba bir kız kardeş	1/2		1
AÇIKLAMA ·        MESELE: Kendisinde iki tane nısf (1/2) pay bulunan miras 2 pay üzerinden taksim edilir. ·        Koca: Kuran’ı Kerimde; eğer onların çocuğu yoksa size terekeden düşecek hisse, 1/2 olur, buyrulmuştur.   ·        Burada, ölen kadın kocasını ve ana-baba bir olan kız kardeşini bırakmıştır. Koca 1/2 alır ki bu 1 paydır, ana-baba bir olan kız kardeş de 1/2 alır ki bu da 1 paydır; yani malı eşit şekilde paylaşırlar.

B. Aslı (3)´Ten Kurulan Mesele

MESELE     (3)
VARİS	PAYI (%)	ELE GEÇEN
Anne	1/3		1
Amca	A		2
AÇIKLAMA ·        MESELE: Kendisinde sülüs (1/3) ve geriye kalan payların bulunduğu her miras 3 pay üzerinden taksim edilir. ·        Anne; 1/3 olan 1 payını aldı. ·        Amca asabe olarak kalan 2 payını alır.

MESELE: 3
VARİS	PAYI (%)	ELE GEÇEN
İki kız	2/3		2
Amca	A		1
AÇIKLAMA ·        MESELE: Aslı (3)´ten kurulan mesele: Sülüsan (2/3) olan ve geriye kalan payların bulunduğu her miras 3 pay üzerinden taksim edilir. ·        İki kız: Ölenin oğlu olmayıp da bir kızı varsa bıraktığı malın yarısını (1/2) alır. Aynı durumda, iki veya daha fazla kız varsa, (2/3) üçte ikiyi aralarında paylaşırlar. ·        Örneğimizde, ölen kişinin geride iki kızı ve amcası kalmıştır. Terekenin 2/3´si kızlara verilir. Ki bu 2 paydır, geriye kalan 1 pay da asabe olarak amcaya verilir.

MESELE     (3)
VARİS	PAYI (%)	ELE GEÇEN
2 Ana bir kız kardeş	1/3		1
2 Baba bir kız kardeş	2/3		2
AÇIKLAMA ·        Aslı (3)´ten kurulan mesele: İçinde sülüs (1/3) veya sülüsan (2/3) olursa meselenin aslı (3)´ten kurulur. ·        Ana bir kız kardeş birden fazla iseler, terekenin (bırakılanın, mirasın) üçte birini (1/3’ini)  erkek-kadın ayırımı yapmaksızın eşit olarak paylaşırlar. ·        Baba bir kız kardeş birden fazla iseler, üçte ikiyi (2/3) eşit olarak paylaşırlar. ·        Örneğimizde, ölen kişinin geride bıraktığı iki ana - baba bir kız kardeşinin payı 1/3’tür, ki bu 1 pay eder. 2 Baba bir kız kardeş 2/3 olan 2 payını alır, ki bu da 2 pay eder.

C - Aslı (4)´ten Kurulan Mesele

MESELE     (4)
VARİS	PAYI (%)	ELE GEÇEN
Koca	1/4		1
Oğul	A		3
AÇIKLAMA ·        MESELE: İçinde yalnız rubu´ (1/4) olan ve geriye kalan payların bulunduğu her miras 4 pay üzerinden taksim edilir. ·        Koca: Kur'ân-ı Kerîm'de;  eğer onların çocuğu varsa size terekeden düşecek hisse,  ¼‘tür, buyrulmuştur. ·        Örneğimizde; koca 1/4 olan 1 payını, oğul da A olarak 3 payını almıştır.

MESELE     (4)
VARİS	PAYI (%)	ELE GEÇEN
Koca	1/4		1
Kız	1/2		2
Amca	A		1
AÇIKLAMA ·        MESELE: İçinde rubu’ (1/4) ile nısf (1/2) olursa meselenin aslı (4)´ten kurulur. ·        Koca: Ölenin çocuğu varsa terekeden, (¼) dörtte bir alır. ·        Kız: Mûrisin (ölen kimsenin) oğlu olmayıp, diğer vârislerle birlikte yalnız bir kızı bulunursa terekenin yarısını (1/2) alır. ·        Örneğimizde; koca ¼ olan 1 payını, kız ½ olan 2 payını ve amca da A olarak kalan 1 payını almıştır.

D - Aslı (6)´dan Kurulan Mesele

MESELE     (6)
VARİS	PAYI (%)	ELE GEÇEN
Anne	1/6		1
Baba	1/6		1
Oğul	A		4
AÇIKLAMA ·        MESELE: İçinde yalnız südüs (1/6) olan her meselenin aslı (6)´dır. ·        Ölen kişi geride, annesini, babasını ve oğlunu bırakmıştır. ·        ANNE:  Ölenin çocukları yahut ölenin birden fazla erkek veya kız kardeşiyle birlikte bulunduğunda altıda bir (1/6) alır. ·        BABA: Ölenin çocuğu varsa altıda biri (1/6) verilir. ·        Örneğimizde; anne, 1/6 olan 1 payını, baba 1/6 olan 1 payını ve oğul da A (asabe) olarak kalan 4 payını almıştır.

MESELE     (6)
VARİS	PAYI (%)	ELE GEÇEN
Anne	1/6		1
Kız	1/2		3
Amca	A		2
AÇIKLAMA ·        MESELE: İçinde südüs (1/6) ve nısf (1/2)’ın bulunduğu her meselenin aslı  6´dır. ·        Ölen kişinin geride annesi, kızı ve amcası kalmıştır. ·        ANNE:  Ölenin çocukları veya oğlunun... oğlu veya kızı, yahut ölenin birden fazla erkek veya kız kardeşiyle birlikte bulunduğunda altıda bir (1/6) alır. ·        Kız: Mûrisin (ölen kimsenin) oğlu olmayıp, diğer vârislerle birlikte yalnız bir kızı bulunursa terekenin yarısını (1/2) alır. ·        Burada anne 1/6, kız malın (1/2) yarısı olan 3 payını alır ki A (asabe)   amcaya 2 kalır.

MESELE     (6)
VARİS	PAYI (%)	ELE GEÇEN
Anne	1/6		1
2 Kız	2/3		4
Amca	A		1
AÇIKLAMA ·        Bir meselede (2/3) ve (1/6) varsa, meselenin aslı  6´dan gelir. ·        Burada ölenin geride; annesi, iki kızı ve bir amcası kalmıştır. ·        ANNE:  Ölenin çocukları veya oğlunun... oğlu veya kızı, yahut ölenin birden fazla erkek veya kız kardeşiyle birlikte bulunduğunda altıda bir (1/6) alır. ·        İki kız: Ölenin oğlu olmayıp da iki veya daha fazla kız varsa, (2/3) üçte ikiyi aralarında paylaşırlar. ·        Anne, 1/6 olan 1 payını, iki kız 2/3 olan 4 payını ve amca da asabe olduğundan kalan 1 payı almıştır.

MESELE     (6)
VARİS	PAYI (%)	ELE EÇEN
Anne	1/6		1
Oğul	A		5
AÇIKLAMA ·        Kendisinde südüs (1/6) bulunan her meselenin aslı 6´dan gelir. ·        Ölen kişi geride annesini ve oğlunu bıraktı. ·        Anne:  Ölenin çocukları veya oğlunun... oğlu veya kızı, yahut ölenin birden fazla erkek veya kız kardeşiyle birlikte bulunduğunda altıda bir (1/6) alır. ·        Burada annenin payı 1/6´dır. Mirasçı olarak bir de oğul vardır. Oğul ise asabe olduğundan geriye kalanın tamamını, yani 5 payı aldı.

MESELE     (6)
VARİS	PAYI (%)	ELE EÇEN
Anne	1/6		1
2 Kız kardeş (anneden)	1/3		2
Amca	A		3
AÇIKLAMA ·        Südüs (1/6) ile sülüs (1/3) ile geriye kalan birlikte olduğunda ise, bunun aslı  6´dır. ·        Anne:  Ölenin çocukları veya oğlunun... oğlu veya kızı, yahut ölenin birden fazla erkek veya kız kardeşiyle birlikte bulunduğunda altıda bir (1/6) alır. ·        2 Anadan kardeş; 1/3 alır. ·        Bu misalde, ölen kişinin geride annesi, 2  kızı (anne bir) ve amcası kalmıştır. Anne 1/6, kızlar malın 1/3 ünü, amca ise asabe olduğundan geriye kalan 3 payı alır.

MESELE     (6)
VARİS	PAYI (%)	ELE GEÇEN
Zevc	1/2		3
Anne	1/3		2
Amca	A		1
AÇIKLAMA ·        Kendisinde nısf (1/2) ve sülüsün (1/3) beraber olduğu her meselenin aslı 6´dır. ·        Ölen, kocanın karısıdır. Kocasını, annesini ve amcasını bıraktı. ·        Koca, çocuğu olmadığından terekenin ½, sini alır. Bu da 3 pay eder. ·        Anne, 1/3 olan 2 payını alır. ·        Amca asabedir ve kalan 1 payı alır. ·        Anne; mûrisin (ölen kimsenin) oğlu veya daha fazla kardeşiyle bulunmadığı, eşi ve babasıyla da birlikte olmadığı zaman bütün mirâsın üçte birini alır.

MESELE     (6)
VARİS	PAY	ELE GEÇEN
Baba	1/6+A		1
Anne	1/6		1
Kız	1/2		3
Oğlun kızı	1/6		­ 1
Öz kız kardeş (ana-baba bir)	A		-
AÇIKLAMA ·        Bir meselede (1/2) ve (1/6) varsa, meselenin aslı  6´dan gelir. ·        Baba 1/6’nın karşılığı olan 1 payını almıştır. Ayrıca A (asabe) olarak (mal kalmadığından) bir şey alamamıştır. ·        Anne 1/6 olan 1 payını, ·        Kız ½ olan 3 payını, ·        Ve oğlun kızı da 1/6 olan 1 payını almıştır. ·        Öz kız kardeş (ana-baba bir): Ölenin kızı, oğlunun kızı ve oğlunun.... oğlunun kızı ile birlikte bulunurlarsa asabe (asabe ma gayrihi) olup kalanı alır. ·        Örneğimizde paylardan kalan olmadığından öz kız kardeş (ana-baba bir)   bir şey alamamıştır.

MESELE     (6)
VARİS	PAYI (%)	ELE GEÇEN
Nene	1/6		1
Dede	1/6 + A	1+1	2
Kız	1/2		3
AÇIKLAMA ·        Bir meselede (1/2) ve (1/6) varsa, meselenin aslı  6´dan gelir ·        Ölen geride, nenesini, dedesini ve kızını bırakmıştır.  ·        Nene, 1/6 olan 1 payını almıştır. ·        Dede; ölenin kızı veya ilânihaye oğlunun kızıyla birlikte varis olursa altıda biri (1/6) ve asabe olarak kalanını alır. ·        Dede, bu mesele de, 1/6 + A olarak (1+1=2) pay almıştır. ·        Kız ise ½ olan 3 payını almıştır.

MESELE     (6)
VARİS	PAYI (%)	ELE GEÇEN
Oğlun oğlu	A		4
Baba	1/6		1
Ana	1/6		1
Nene	M		--
AÇIKLAMA ·        Kendisinde iki adet südüs (1/6) ve geriye kalan bulunan mesele 6’dan geldi. ·        Ölen geride, oğlunun oğlunu, babasını, anasını ve nenesini, bırakmıştır.  ·        Baba, 1/6 üzerinden 1 payını aldı. ·        Anne, 1/6 üzerinden 1 payını aldı. ·        Oğlun oğlu A (asabe) olarak artan 4 payını aldı. ·        Nine; ana ile beraber bulunursa mirasçı olamaz.

MESELE     (6)
VARİS	PAYI (%)	ELE GEÇEN
Ana baba bir erkek kardeş (öz)	A		4
Baba bir erkek kardeş	M		--
Anne bir erkek kardeş	1/6		1
Anne	1/6		1
AÇIKLAMA ·        Kendisinde iki adet südüs (1/6) ve geriye kalan bulunan mesele 6’dan geldi. ·        Ölen kimsenin; baba bir kardeşi; onun (mûrisin) anne-baba bir erkek kardeşi ile birlikte bulunursa sâkıt olur. ·        Örneğimizde; anne ve anne bir erkek kardeş 1/6’şardan 1’er pay aldılar.  Kalan 4 payı da asabe olan ana baba bir erkek kardeş aldı.

MESELE  (6)
VARİS	PAY	ELE GEÇEN
Nene	M		-
Dede	1/6 +A		1
Anne	1/6		1
Kız	1/2		3
Oğlun kızı	1/6		1
AÇIKLAMA ·        Bir meselede (1/2) ve (1/6) varsa, meselenin aslı  6´dan gelir ·        Nene, anne ile olduğundan M oldu. Eğer anne olmasaydı 1/6 alırdı. ·        Dede; mûrisin kızı veya ilânihaye oğlunun kızıyla birlikte varis olursa altıda biri (1/6) ve asabe olarak kalanı alır. ·        Bu mesele de, 1/6 olan 1 payını almış, fakat miras artmadığından asabe olarak bir şey alamamıştır. ·        Anne: Ölenin çocukları veya oğlunun... oğlu veya kızı, yahut ölenin birden fazla erkek veya kız kardeşiyle birlikte bulunduğunda altıda bir (1/6) alır. ·        Kız: Mûrisin (ölen kimsenin) oğlu olmayıp, diğer vârislerle birlikte yalnız bir kızı bulunursa terekenin yarısını (1/2) alır. ·        Oğlun kızı: Ölenin oğlu bulunmaz ve oğlunun kızı ölenin bir kızı ile birlikte bulunursa altıda bir (1/6) alır.

MESELE       (6)
VARİS	PAYI (%)	ELE GEÇEN
Baba	1/6 +A	1+3     =	4
Anne	1/3		2
Nene	M		--
AÇIKLAMA ·        Bir meselede (1/3) ve (1/6) varsa, meselenin aslı  6´dan gelir. ·        Ölen geride, babasını, anasını ve nenesini, bırakmıştır.  ·        Baba: 1/6 üzerinden 1 payını ve A (asabe) olarak ta 3 payını aldı. ·        Anne: Anne, hakkı olan 1/3’ten 2 payını aldı. ·        Nene: Anne ile olduğundan mahrum oldu.  Eğer anne olmasaydı 1/6 alırdı.

E - Aslı (8) Olarak Kurulan Mesele

MESELE     (8)
VARİS	PAYI (%)	E. GEÇEN
Karı	1/8	1
Oğul	A	7
AÇIKLAMA ·        Aslı (8) olarak kurulan mesele: Meselenin içinde yalnız sümün olursa bu mesele (8)´den kurulur. ·        Örneğimizde ölen erkektir. Geride, hanımı ile oğlunu bırakmıştır.  ·        Karı: Kur’an’da; eğer çocuğunuz varsa terekenizden sekizde biri (1/8) onlarındır, hükmü beyan edilmiştir. ·        Tabloda, zevce 1/8 olan 1 payını ve oğul da, A olarak kalan 7 payını aldı.

MESELE     (8)
VARİS	PAYI (%)	ELE EÇEN
Karı  (zevce - kadın)	1/8	1
Kız	1/2	4
Amca	A	3
AÇIKLAMA ·        Aslı (8) olarak kurulan mesele: Meselenin içinde yalnız sümün (1/8) veya sümün ile nısf olursa bu mesele (8)´den kurulur. ·        Ölen, geride, karısını, kızını ve amcasını bırakmıştır.  ·        Karı: Kur’an’da; eğer çocuğunuz varsa terekenizden sekizde biri (1/8) onlarındır, hükmü beyan edilmiştir. ·        Kız: Mûrisin (ölen kimsenin) oğlu olmayıp, diğer vârislerle birlikte yalnız bir kızı bulunursa terekenin yarısını (1/2) alır. ·        Örneğimizde, Karı  (zevce - kadın) 1/8 olan 1, Kız ½ olan 4, amca A (asabe) olarak 3 payını almıştır.

G -  Aslı (24) Olan Mesele

MESELE     (12)
VARİS	PAYI (%)	ELE GEÇEN
Koca	1/4		3
Anne	1/6		2
Oğul	A		7
AÇIKLAMA ·        Kendisinde rub (1/4) ve südüs (1/6) olan her meselenin aslı 12´dir. ·        Burada, kadın ölmüş, arkasında kocası, annesi ve oğlu kalmıştır. ·        Koca: Kuran’ı Kerimde; eğer onların çocuğu varsa size terekeden düşecek hisse, ¼ olur, buyrulmuştur.   ·        Anne:  Ölenin çocukları veya oğlunun... oğlu veya kızı, yahut ölenin birden fazla erkek veya kız kardeşiyle birlikte bulunduğunda altıda bir (1/6) alır. ·        Koca, karısının oğlu bulunduğundan ötürü terekenin 1/4´ini aldı. Bu 3 pay demektir. Geriye 9 pay kalır. Anne 1/6 alır, bu da 2 paydır. Geriye kalan 7 payı ise asabe olduğu için kadının oğlu alır.

MESELE     (12)
VARİS	PAYI (%)	ELE GEÇEN
Karı (zevce)	1/4		3
Anne	1/3		4
Amca	A		5
AÇIKLAMA ·        Meselenin aslı: Eğer rub (1/4) ile beraber sülüs (1/3) varsa 12´dendir. ·        Karı: Kur'ân-ı Kerîm'de;  eğer çocuğunuz yoksa bıraktığınızdan dörtte biri (1/4) karılarınızındır, Buyrulmaktadır. Ayetteki çocuk kapsamına; oğul, oğlun oğlu... kız veya oğlun kızı da dâhildir. ·        Anne: Mûrisin (ölen kimsenin) oğlu veya daha fazla kardeşiyle bulunmadığı, eşi ve babasıyla da birlikte olmadığı zaman bütün mirâsın üçte birini alır. Daha açık bir ifâde ile; birinci ve ikinci halde bulunmadığı zaman üçte birini (1/3) alır. ·        Örneğimizde, meselenin içinde 1/4, 1/3 ve asabelik olunca dağılım şekli görülmektedir.

 

MESELE     (12)
VARİS	PAYI (%)	ELE GEÇEN
Koca	1/4		3
2 Kız	2/3		8
Amca	A		1
AÇIKLAMA ·        Eğer rub (1/4) ile beraber sülüsan (2/3) varsa, onun da aslı 12´dendir. ·        Ölen kadındır. Gerisinde kocası, iki kızı ve amcası kalmıştır. İki kız olduğundan dolayı kocanın payı 1/4, iki kızın payı 2/3, geriye kalan mal ise asabe yoluyla amcanındır. ·        Koca: Kuran’ı Kerimde; eğer onların çocuğu varsa (ölenin) size terekeden düşecek hisse, ¼ olur, buyrulmuştur.   ·        İki kız: Ölenin oğlu olmayıp da bir kızı varsa; bir kız, bıraktığı malın yarısını (1/2) alır. Aynı durumda, iki veya daha fazla kız varsa, (2/3) üçte ikiyi aralarında paylaşırlar. ·        Tabloda, Koca; ¼ olan 3 payını, iki kız; 2/3 olan 8 payını ve amca da; A (asabe) olarak kalan 1 payını almıştır.

MESELE     (12)
VARİS	PAYI (%)	ELE GEÇEN
Anne	1/3		4
Zevce	1/4		3
Amca	A		5
AÇIKLAMA ·        Meselede,  rub (1/4) ile beraber sülüs (1/3) varsa, meselenin aslı 12´dendir. ·        Ölen kişi kocadır. Arkasında; annesi, hanımı ve amcası kalmıştır. ·        Ana: Ölenin kocası ve çocukları bulunmadığında bütün terekenin üçte birini (1/3) alır. ·        Karı: Kur’an’da; eğer çocuğunuz yoksa terekenizden dörtte  biri (1/4) onlarındır, hükmü beyan edilmiştir. ·        Anne, 1/3 olan 4 payını – karı, ¼ olan 3 payını - amca da; geriye kalan 5 payı ise asabe olduğu için almıştır.

MESELE     (12)
VARİS	PAYI (%)	ELE GEÇEN
Koca	1/4		3
İki kız	2/3		8
Amca  (öz)	A		1
Amca  (babadan)	M		--
AÇIKLAMA ·        Meselede; rub (1/4) ile beraber sülüsan (2/3) varsa, o meselenin aslı 12´dendir. ·        Koca: Kuran’ı Kerimde; eğer onların çocuğu varsa size terekeden düşecek hisse, ¼ olur, buyrulmuştur.   ·        İki kız: Ölenin oğlu olmayıp da bir kızı varsa bıraktığı malın yarısını (1/2) alır. Aynı durumda, iki veya daha fazla kız varsa, üçte ikiyi (2/3) aralarında paylaşırlar. ·        Burada, ölen kişi zevcedir. Arkasında; kocasını, iki kızını, öz amcasını ve babadan amcasını bırakmıştır. Koca, ¼  olan 3 payını, iki kız; 2/3 olan 8 payını, öz amca da; A (asabe) olarak geriye kalan 1 payı almıştır. Babadan amca M olduğundan bir şey alamamıştır.

G -  Aslı (24) Olan Mesele

MESELE     (24)
VARİS	PAYI (%)	ELE GEÇEN
İki kız	2/3		16
Ana-baba bir erkek kardeş	A		1
Anne	1/6		4
Kadın	1/8		3
AÇIKLAMA ·         MESELE: İçinde 1/8, 2/3 ve 1/6 olan meseleler (24) ile kurulur. ·        Ölen kişi kocadır. Arkasında; İki kızı - Ana-baba bir erkek kardeşi – annesi - hanımı kalmıştır. ·        İki kız: Ölenin oğlu olmayıp da bir kızı varsa bıraktığı malın yarısını (1/2) alır. Aynı durumda, iki veya daha fazla kız varsa, üçte ikiyi (2/3) aralarında paylaşırlar. ·        Ana-baba bir erkek kardeş: Ölenin kızı, oğlunun kızı ve oğlunun.... oğlunun kızı ile birlikte bulunurlarsa asabe (asabe ma gayrihi) olup kalanı alırlar ·        Anne:  Ölenin çocukları veya oğlunun... oğlu veya kızı, yahut ölenin birden fazla erkek veya kız kardeşiyle birlikte bulunduğunda altıda bir (1/6) alır. ·        Karı: Kur’an’da; eğer çocuğunuz varsa terekenizden sekizde biri (1/8) onlarındır, hükmü beyan edilmiştir. ·        Görüldüğü gibi bu meselede; iki kıza 2/3´ten 16 pay, anneye 1/6´dan 4 pay, Karıya 1/8´den 3 pay, Ana-baba bir erkek kardeşe de A olması nedeniyle kalan bir pay verildi.

MESELE     (24)
VARİS	PAYI (%)	ELE GEÇEN
Zevce	1/8		3
Anne	1/6		4
Oğul	A		17
AÇIKLAMA  ·        MESELE: Kendisinde 1/8 ile 1/6 hisse bulunan her miras, çizelgede görüldüğü gibi, 24 paya göre taksim edilir. ·        Ölen kişi kocadır. Arkasında; zevce – ana – ve oğlunu bırakmıştır.        ·        Karı: Kur’an’da; eğer çocuğunuz varsa terekenizden sekizde biri (1/8) onlarındır, hükmü beyan edilmiştir. ·        Anne:  Ölenin çocukları veya oğlunun... oğlu veya kızı, yahut ölenin birden fazla erkek veya kız kardeşiyle birlikte bulunduğunda altıda bir (1/6) alır. ·        Görüldüğü gibi bu meselede; karıya 1/8´den 3 pay, anneye 1/6´dan 4 pay, Oğul da A (asabe) olması nedeniyle kalan 17 payı verildi.

MESELE     (24)
VARİS	PAYI (%)	ELE GEÇEN
2 Zevce	1/8		3
Kız	1/2		12
3 Oğlun kızı	A		3
6 Oğlun oğlu	A		6
AÇIKLAMA  ·        Kendisinde 1/8 ile ½  hisse alacak olanların bulunduğu her miras 24 paya göre taksim edilir. ·        2 – Karı: Kur'ân-ı Kerîm'de:  Eğer çocuğunuz varsa bıraktığınızın sekizde biri (1/8) karılarınızındır, buyrulmaktadır. Ayetteki çocuk kapsamına; oğul, oğlun oğlu... kız veya oğlun kızı da dâhildir. ·        Eş (zevce) birden fazla ise belirlenen payı aralarında eşit olarak paylaşırlar. ·        İki kız: Ölenin oğlu olmayıp da bir kızı varsa bıraktığı malın yarısını (1/2) alır. Aynı durumda, iki veya daha fazla kız varsa, (2/3) üçte ikiyi aralarında paylaşırlar. ·        Görüldüğü gibi bu meselede; 2 karıya 1/8´den 3 pay, kıza ½ olan 12 pay, oğlun 3 kızına A (asabe) olması nedeniyle kalan 3 pay ve  oğlun 6 oğluna da yine A (asabe) olması nedeniyle kalan 6 pay verildi.

MESELE     (24)
VARİS	PAY	ELE GEÇEN
Zevce	1/8		3
Oğul	A		17
Baba	1/6		4
Dede	M		--
Amca	M		--
AÇIKLAMA ·        Kendisinde 1/8 ile ½  hisse alacak olanların bulunduğu her miras 24 paya göre taksim edilir. ·        Baba: Kur'ân-ı Kerîm'de: Ölenin çocuğu varsa anne ve babadan her birine terikenin altıda biri (1/6) verilir, buyrulmuştur. ·        Dede: Mûrisin (ölen kimsenin) babası hayatta ise; dede vâris olmaktan düşer. Zira baba; hem muayyen hisseyi almada, hem de asabe hususunda dedeyi (Kuvve-i Karâbet noktasından) düşürür. ·        Burada, ölen kişi koca (zevc) dır. Arkasında; eşini, oğlunu, babasını dedesini ve amcasını bırakmıştır. Kadın, 1/8  olan 3 payını, A (asabe) olan oğul geriye kalan 17 payı almıştır. Baba 1/6 olan 4  payını almış, dede ve  amca M olduğundan bir şey alamamıştır.

MESELE     (24)
VARİS	PAY	ELE GEÇEN
Zevce	1/8		3
Kız	1/2		12
Ana	1/6		4
Baba bir kız kardeş	A		5
Ana bir kız kardeş	M		--
AÇIKLAMA ·        Kendisinde 1/8 ile ½ ve 1/6 hisse alacak olanların bulunduğu her miras 24 paya göre taksim edilir. ·        Karı (Zevce): Kur’an’da; eğer çocuğunuz varsa terekenizden sekizde biri (1/8) hanımınızındır, hükmü beyan edilmiştir. ·        Kız: Mûrisin (ölen kimsenin) oğlu olmayıp, diğer vârislerle birlikte yalnız bir kızı bulunursa terekenin yarısını (1/2) alır. ·        ANNE:  Ölenin çocukları veya oğlunun... oğlu veya kızı, yahut ölenin birden fazla erkek veya kız kardeşiyle birlikte bulunduğunda altıda bir (1/6) alır. ·        Burada, ölen kişi koca (zevc) dır. Arkasında; eşini, kızını, anasını, baba bir kız kardeşini ve ana bir kız kardeşini bırakmıştır. Kadın, 1/8 olan 3 payını, kız; ½    olan 12 payını, anne 1/6 olan 4 payını almış baba bir kız kardeşini A (Asabe) olmuş, 5 payını alırken, ana bir kız kardeşi M olduğundan bir şey alamamıştır.

MESELE     (24)
VARİS	PAY	ELE GEÇEN
Zevce	1/8		3
Kız	1/2		12
Oğlun kızı	1/6		4
Oğlun oğlunun oğlu	A		5
·        AÇIKLAMA Kendisinde 1/8 ile ½ ve 1/6 hisse alacak olanların bulunduğu her miras 24 paya göre taksim edilir. ·        Kadın (zevce): Kur’an’da; eğer çocuğunuz varsa terekenizden sekizde biri (1/8) eşlerinizindir, hükmü beyan edilmiştir. ·        KIZ :  Mûrisin (ölen kimsenin) oğlu olmayıp, diğer vârislerle birlikte yalnız bir kızı bulunursa terekenin yarısını (1/2) alır. ·        Oğlun kızı: Ölenin oğlu bulunmaz ve oğlunun kızı ölenin bir kızı ile birlikte bulunursa altıda bir (1/6) alır. ·        Örneğimizde, ölen kişi koca (zevc) dır. Arkasında; eşini,  kızını, oğlun kızını ve oğlun oğlunun oğlunu bırakmıştır. Kadın, 1/8 olan 3 payını, kız; ½    olan 12 payını, oğlun kızı 1/6 olan 4 payını almış, oğlun oğlunun oğlu da A (asabe) olmuş, 5 payını almıştır.

MESELE     (24)
VARİS	PAY	ELE GEÇEN
Zevce	1/8		3
Anne	1/6		4
Kız	1/2		12
Oğlun kızı	1/6		4
Amca	A		1
AÇIKLAMA ·        Kendisinde 1/8 ile ½ ve 1/6 hisse alacak olanların bulunduğu her miras 24 paya göre taksim edilir. ·        KADIN (ZEVCE): Kuran’da; eğer çocuğunuz varsa terekenizden sekizde biri (1/8) eşlerinizindir, hükmü beyan edilmiştir. ·        ANNE:  Ölenin çocukları veya oğlunun... oğlu veya kızı, yahut ölenin birden fazla erkek veya kız kardeşiyle birlikte bulunduğunda altıda bir (1/6) alır. ·        KIZ: Murisin (ölen kimsenin) oğlu olmayıp, diğer vârislerle birlikte yalnız bir kızı bulunursa terekenin yarısını (1/2) alır. ·        OĞLUN KIZI: Ölenin oğlu bulunmaz ve oğlunun kızı ölenin bir kızı ile birlikte bulunursa altıda bir (1/6) alır. ·        Örneğimizde, ölen kişi koca (zevc) dır. Arkasında; eşini, annesini, kızını, oğlunun kızını ve amcasını bırakmıştır. Kadın, 1/8 olan 3 payını, anne; 1/6 olan 4 payını, kız; ½    olan 12 payını, oğlun kızı 1/6 olan 4 payını, amca  da A (Asabe) olmuş ve 1 payını almıştır.

MESELE     (24)
VARİS	PAYI (%)	ELE GEÇEN
Zevce	1/8		3
2 Kız	2/3		16
Matuk	A		5
AÇIKLAMA ·        MESELE: Kendisinde 1/8 ile 2/3 hisse alacak olanların bulunduğu her miras 24 paya göre taksim edilir. ·        KADIN (ZEVCE): Kur’an’da; eğer çocuğunuz varsa terekenizden sekizde biri (1/8) eşlerinizindir, hükmü beyan edilmiştir. ·        İKİ KIZ: Ölenin oğlu olmayıp da iki veya daha fazla kız varsa, (2/3) üçte ikiyi aralarında paylaşırlar. ·        MATUK: (Özgürlüğü bağışlanmış köle) A (asabe) olarak geriye kalanı almıştır. ·        ÖRNEĞİMİZDE, ölen kişi koca (zevc) dir. Kadın, 1/8 olan 3 payını,  2 kızı, 2/3 olan 16 payını,  matuk A (Asabe) olmuş ve 5 payını almıştır.

MESELE     (24)
VARİS	PAY	ELE GEÇEN
Anne	1/6		4
Dede	1/6+A	4+1	5
Zevce (karı)	1/8		3
Oğlun kızı	1/2		­12
Öz kardeş (ana-baba bir)	M		-
Babadan kardeş	M		-
AÇIKLAMA  ·        MESELE: Kendisinde 1/8 ile ½ ve 1/6 olduğundan 24’ten geldi. ·        ANNE:  Ölenin oğlunun kızı yahut ölenin birden fazla erkek veya kız kardeşiyle birlikte bulunduğunda altıda bir (1/6) alır. ·        DEDE: Murisin kızı veya ilânihaye oğlunun kızıyla birlikte varis olursa altıda biri (1/6) ve asabe olarak kalanı alır. ·        Kadın (zevce): Kur’an’da; eğer çocuğunuz varsa terekenizden sekizde biri (1/8) eşlerinizindir, hükmü beyan edilmiştir. ·        Oğlun kızı: Ölenin oğlu veya kızı bulunmaz da, oğlunun bir tane kızı olursa terekenin (1/2)  yarısını alır. ·        Ana-baba bir kız kardeşler: Murisin oğlu, dede ile birlikte bulunurlarsa mirastan mahrum olurlar. ·        Babadan kardeş: Ölenin oğlu, oğlunun oğlu.. (sonuna kadar), babası, dedesi, ana-baba bir erkek kardeşleri, asabe olan ana-baba bir kız kardeşleriyle beraber bulunurlarsa mirasçı olamazlar. ·        ÖRNEĞİMİZDE, ölen kişi koca (zevc) dır. Arkasında;  annesini, dedesini, eşini, oğlunun kızını, ana-baba bir kardeşini ve babadan kardeşini bırakmıştır. Anne, 1/6 olan 4 payını - dede, 1/6 olan 4 payını ve ayrıca A olması nedeniyle + 1 payını fazladan almıştır.  Böylece dedenin payı 5 olmuştur. Kadın, 1/8 olan 3 payını, oğlun kızı, (ölenin kızı olmadığından) 1/2 olan 12 payını,  öz kardeşi  ve babadan kardeşi M olmuşlardır.

*

KELİMELER 

Asabe: Bir miras hukuku terimi olarak; yalnız başına olduğunda bütün mirası, başka mirasçı bulununca onlardan artanı alan ve ölene (mûris'e) araya kadın girmeksizin bağlanan erkek hısımlarla bu hükümde olan diğer kimselerdir. Oğlu, oğlun ilânihaye oğlu gibi. Bunların belirli miras hisseleri ayet ve hadislerde belirlenmemiştir.

ASHÂB-I FERÂİZ: Kitap, sünnet ve icmâ ile; hakları takdir edilen (farz kılınan) sehim sahiplerine “Ashab-ı Ferâiz” denilir.

Murisin (ölen kimsenin) en yakını olan sınıftır.  

Fürûu: Çocuklar ve torunlar.

ilâ Nihâye: Sonuna kadar.

İbniyye: Bir kimsenin oğlunun öz kız evladıdır.

İlm-i Feraiz: Ölünün terikesine taalluk eden haklardan ve terikenin muayyen sehimler üzerine taksiminden bahseden ilimdir.

Mevlâ'l-Muvâlat (Mukâveleli Vâris):  Hür, akîl-baliğ olan iki mü'min; karşılıklı diyet ödeme, yardımlaşma ve vâris olma konusuda akid yaparlarsa buna "Muvâlat Akdi" denilir. Hanefi fûkahası; muvâlat hısımı (mevlâsı) nın; vâris olabilmesi için bazı şartların bulunması gerektiği üzerinde durmuştur. Karı ve koca müstesna; farz sahibi, asabe ve Zevi'l-erham mevcutsa, hiçbir şekilde vâris olamaz. Bazı hallerde ise, varis olur.

Miras: Bir müteveffanın terikesinden yakınlarına intikal eden maldır.

Mukarrun leh bi'n neseb al'l gayr: Kendisi üzerinde neseb ikrar olunan kimse)

Beytülmal: İslâm devletinin hazinesi, devletin malîye işleriyle ilgilenen kurum.

Muris: Ölen kimse.

Sehm: Hisse, varislerden her birinin terikeden müstehik olduğu miktardır.

Sulbiyye: Bir kimsenin öz kızı demektir.
Tashih-i mes’ele: Varislerin sehimlerini hiçbiri hakkında kesr vaki olmayacak surette ve mümkün mertebe en az bir miktardan göstererek terikeyi kabil-i taksim bir hale koymaktır.
Tebayün: İki adet arasında birden başka kasım-ı müşterek (ortak tam bölen) bulunmamasıdır.

Tedahül: İki adetten birinin diğeriyle tamamen taksimi kabil olmasıdır.

Temasül: İki adedin birbirine müsavi olmasıdır.
Tereke: Bir müteveffanın kendisine ait olmak üzere terk etmiş olduğu maldır.

Tevafuk: İki adetten birinin diğeriyle taksimi kabil olmayıp üçüncü bir adet ile taksimi kabil olmasıdır.
Vasiyet yapana: Mûsi,

• Bırakılan şeye: Mûsabih,

• Bırakılan şahsa: Mûsa leh,

• Yapılan tasarrufa da: Vasiyet denilir. Çoğulu vesâyâ gelir.

*
KAYNAKLAR       

·        Ebu Şuca - İslamda Feraiz ve Mirasın Önemi

·        Hamdi DÖNDÜREN

·        www.ehlisunnetbuyukleri.com

·        Ferâiz İlmi: İslâm'da mîras Hukuku, güncel fetvalar, Molla ...

·        www.mollacami.net

·        Feraiz nedir? Feraiz hakkında bilgi - Türkçe Bilgi

·        İSLÂM MİRAS HUKUKU (FERÂİZ)